Во Канцеларијата на Народниот правобранител, втората главна институција за заштита на основните права и слободи на граѓаните, минатата година биле примени/ заведени 2.686 претставки, а 389 биле пренесни од претходната година или вкупно се регистрирани над 3.000 предмети. Според податоците содржани во Годишниот извештај за работата на Народниот правобранител, најмногубројни биле претставките од областа на правосудството – 436 или над 16 отсто, потоа претставките од областа на детските права – 254, на трето место биле претставките за заштита на потрошувачките права – 228, потоа во однос на правата од работен однос, 218 претставки, од областа на социјалната заштита 183 претставки, од областа на работењето на казнено-поправните и воспитните институции 162 претставки, за имотно-правната област 150, за областа од урбанизмот и градежништвото 136 претставки, а останатите се од други области. Ова се посочува во краткото резиме за степенот на реформите во областа на основните човекови права, што е дел од Извештајот на „Метаморфозис“ за реформите во јавната администрација
Од примените 3.075 претставки Канцеларијата на НП постапувала по 2.085 предмети или 67.80 отсто, а од нив во 755 предмети констатирана е повреда на човековите слободи и права и интервенирано е со цел отстранување на тие повреди – наведено е на прес-конференцијата. Притоа во 500 случаи надлежните органи постапиле по интервенцијата на Народниот правобранител, во 233 НП морал да интервенира на други начини до повисоки органи, а во 23 предмети сѐ уште се чека одговор од надлежна институција или орган.
Пред овој годишен извештај, од истражувањето на „Вистиномер“ во рамките на проектот, можеа да се извадат неколку заклучоци со специфики за кои говореа од Канцеларијата на НП:
Во последниве неколку години состојбите се речиси идентични со мали исклучоци. Најмногу претставки се однесуваат на областа правосудство, каде што спаѓа работата на судовите, обвинителствата, но и на нотарите и извршителите, следуваат потрошувачките права (испорака на електрична енергија, вода, парното греење), работните односи, правата од социјална заштита, детските права. Кога зборуваме за правосудството, за разлика од пред десетина години, кога граѓаните се обраќаа кај Народниот правобранител со барање за интервенција во судските одлуки (да бидеме до крај прецизни и минатата година имавме вакви претставки), нешто за што институцијата нема надлежност, тоа сега е сменето. Па, најголемиот број претставки се однесуваат на работата на извршителите во сите сегменти, на непочитување на принципот за судење во разумен рок, особено кај работните спорови, како и за работата на управните судови – Управниот и Вишиот упавен суд – изјавија од Канцеларијата на НП во сторијата на „Вистиномер“ објавена на почетокот на март 2022 година.
Еден месец порано, на почетокот на февруари, Народниот правобранител Насер Зибери во јавноста изнесе податок дека е правена анализа на постапувањата на одлуките или укажувањата на Канцеларијата на НП. Притоа, оттаму утврдиле дека:
Околу 30 отсто од органите постапуваат навремено, 30 отсто реагираат по повторено барање, а 30 отсто воопшто не одговараат. Зибери тогаш рече дека најмалку кооперативни се судството и апаратот на присила во државата, кој се чувствува моќен и не сака контрола. Неодговарање на барање од Народниот правобранител се смета за попречување на работата на Народниот правобранител, нагласи Зибери гостувајќи на „Утрински брифинг“, веб-телевизија на „Слободен печат“.
Заменичката на Народниот правобранител Сузана Салиу, пак, на гостувањето на ТВ „Телма“ на 9.3.2022, година зборуваше дека Канцеларијата има многу проблеми, односно поплаки околу работењето на Управата за водење на матичните книги (УВМК). Таа појасни дека поплаките се и за електронското барање и доставување на документите и околу документите поврзани со починатите лица, но и со државјанствата. Станува збор за повеќе стотици граѓани, кои чекаат на проверка за добивање државјанства, како и проблемот со околу 900 граѓани кои имаат два матични броја.
ПЕРМАНЕНТНО НАМАЛУВАЊЕ НА БУЏЕТОТ – ТЕНДЕНЦИЈА ПРОТИВ ИНСТИТУЦИЈАТА НП?
Но, она што е навистина симптоматично за Канцеларијата на народниот правобранител во извештајниот пероиод од декември до март 2021/2022, но и генерално како споредба за две буџетски години, е тврдењето за не баш малото намалување на средствата што ги обезбедува државата за функционирањето на оваа институција. Имено, омбудсманот Зибери на прес-конференцијата изјави дека буџетот му е намален кумулативно за 30 проценти споредено со 2020 година.
Јас и министерот за финансии сме во перманентен судир за основни прашања, немаме средства да вршиме активности. Тоа е недозволиво. За 2021 година буџетот е намален за 10 отсто од претходната година. Истото се случи и со ребалансот во август, додека буџетот за 2022 година е 10 отсто од него. За 1 година буџетот е намален за 30 проценти. Ова го сфаќам како тенденција за задушување на институцијата, изјави Зибери.
Сепак, од проверка во Буџетот за 2022 година не може да се добие овој впечаток. Имено, во разделот 31101 од Буџетот е наведено дека за 2021 година вкупните расходи кон институцијата НП изнесувале 81.755 милиони денари (1,327 милион евра), додека за 2022 година се предвидени 85.600 милиони денари (1,390 милион евра) или за околу 63 илјади евра повеќе. Се разбира, ова минимално зголемување не значи и дека ќе остане, со оглед на веќе најавениот ребаланс и пренамена на средствата за справување со повеќето кризи во кои се наоѓа РСМ, но покажува дека тврдењето за тенеденција за задушување на НП треба внимателно да се процени и тоа ќе биде сторено од страна на „Метаморофозис“ и неговите медиумски проекти за во следниот квартален извештај во рамките на проектот. Од другите аспекти поврзани со човековите права во извештајниот перод од декември 2021 до крајот на март 2022 г. вреди да се истакне дека на крајот на февруари, Коалицијата „Маргини“ го презентира мониторинг-извештајот за периодот 2019 – 2021 година за начинот на примената на Законот за социјална заштита во делот на социјалните услуги. Текстот, како што беше кажано на презентацијата, дава оценка на функционалноста на постојните услуги за социјална заштита, со осврт на спроведувањето на постојниот Закон за социјална заштита и функционалноста на центрите за социјална работа и другите даватели на социјални услуги. Текстот се фокусира на три целни групи, и тоа Роми, жени жртви на насилство и лица со попреченост, кои токму поради специфичната положба во општеството, секојдневно се соочуваат со дискриминација и неможност да се интегрираат во општеството и во голем дел се зависни од социјални трансфери. Утврдени се слабостите на центрите за социјална заштита, почнувајќи од инфраструктурни до кадровски и дадени се низа препораки за подобрување на нивната работа, вклучувајќи и територијален прераспоред на одредени центри или вклучување, односно проширување на приватната и граѓанската иницијатива за давање одредени видови социјални услуги и поголемо вклучување на локалната самоуправа во давањето услуги преку Центрите за социјална заштита.
Овој напис е изработен во рамките проектот Проверка на фактите за напредокот на Северна Македонија кон ЕУ, имплементиран од Фондацијата Метаморфозис. Написот, кој е првично објавен во Вистиномер, e овозможен со поддршка на американската непрофитна фондација NED (National Endowment for Democracy). Содржината на написот е одговорност на авторот и не секогаш ги одразува ставовите на Метаморфозис, НЕД или нивните партнери.
Крадењето авторски текстови е казниво со закон. Преземање авторски текстови и фотографии од ©DRNKA.MK е дозволено само делумно и со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.
