Стратешката рамка, законите и имплементацијата се трите клучни столба за реформите во правосудството, пред сѐ, на судството и обвинителството, од аспект на евроинтеграциските промени. Додека кај првите два столба има релативно задоволителна оценка, имплементацијата на реформите во правосудството е елементoт на кој му е потребна реформска „бустер“доза, во сите области. Сите показатели укажуваат дека оваа „бустер“ доза треба да биде, пред сѐ, финансиска, т.е. повеќе пари од буџетот заради спроведување на реформите, се посочува во Извештајот на „Метаморфозис“ за реформите во правосудството под наслов: „На правосудството му е потребна финансиска „бустер“ доза“
Стратешка рамка за реформи во правосудството постои и е донесена во 2017 година со важност до 2022, заедно со акциски план за нејзино спроведување. Освен тоа постои и Стратегија за ИКТ во правосудството за период 2019-2024 и Комуникациска стратегија за бесплатна правна помош донесена во 2020 година. До 2020 година беа донесени и повеќето од потребните реформски закони во различните области на правосудството, вклучувајќи го и новиот закон за Јавното обвинителство, за Судскиот совет, за Судовите, за Управување со движење на предметите во судовите, а во тек се носењето клучни измени во Академијата за судии и обвинители, нов закон за потекло на имотот и измени на постојните главни закони во однос на кривичната материја, т.е. Кривичниот законик и Законот за кривична постапка, кои според најавите од Министерството за правда, „се во процес на реформи 6 во согласност со најновите случувања и препораки на ЕУ“.
На владиниот портал ЕНЕР течат консултациите и за сосема нов закон за вештачење, чија постапка е отворена во септември, а предлогот на закон треба да биде завршен до 30.12.2021 г. Воедно, во прво читање во Собранието е и новиот закон за парнична постапка, со кој се воведуваат бројни новини за текот на постапката со цел да се добие ефикасност и подобрување на испораката на правдата од страна на судовите. Носењето на овој закон е една од препораките на ЕК во Извештајот за РСМ за 2021 година. Спроведувањето се оценува како релативно доследно во однос на Акцискиот план, кој во 2020 година е ревидиран, иако ревидираната верзија засега не е објавена на веб-страниците на Владата или на Министерството за правда.
Меѓутоа, доколку се погледнат промените во правосудството во однос на главните елементи (ефикасност, транспарентност и отчетност, квалитет на судска правда, независност и непристрасност и професионале развој) и тоа од „окото“ на странките во постапката, по сите параметри постои тренд на намалување од по неколку до над 10 проценти. Оваа статистика, заклучно со мај 2021 г., ја објавува самото Министерство за правда споредувајќи ги како реперни години 2018 г. и 2021 г. .
ИНКЛУЗИВНОСТ ВО НОСЕЊЕТО ЗАКОНСКИ ПРОМЕНИ
Во однос на инклузивноста во носењето стратегии, акциски планови и, пред сѐ, закони, според фокусгрупата, генерално, инклузивноста е на многу повиско ниво доколку се споредува со периодот од пред 2017 година, ако се земе како реперна, бидејќи тогаш е и донесена Стратегијата за реформи во правосудството со Акцискиот план за спроведување.
Експерт од фокус-групата ги истакнува како позитивни примери и досега донесените закони и тие што претстојат како што се изготвувањето нов предлог на закон за медијација, закон за права на децата, законот за облигациони односи, кој е веќе доставен до Собранието. Притоа, како репер за инклузивност од фокус-групата посочуваат дека таа се однесува на многу поголема вклученост на граѓанските организации, но и на сите здруженија и професионални асоцијации засегнати за носењето на секој посебен закон, вклучително и меѓународни институции, како што е Венецијанската комисија, специјализирани тела или организации под капата на ЕУ или на Обединетите нации.
Според фокус-групата може да се заклучи, дека инклузивноста функционира далеку подобро отколку пред неколку години, но и дека е дискутабилна во однос на ефикасноста, зашто процесот на менување на законската или подзаконската регулатива оди побавно. Како пример ја посочуваат работата на новиот предлог на Законот за кривична постапка, кој требаше да биде готов до крајот на 2021, но тоа не се случи. Освен тоа дел од експертите во фокус-групата наведуваат дека повремено имаат впечаток оти забелешките нотирани од цивилниот сектор само формално се нотираат, особено за клучни членови што се предмет на дискусија за промена во законот.
Овој напис е изработен во рамките проектот Проверка на фактите за напредокот на Северна Македонија кон ЕУ, имплементиран од Фондацијата Метаморфозис. Написот, кој е првично објавен во Вистиномер, e овозможен со поддршка на американската непрофитна фондација NED (National Endowment for Democracy). Содржината на написот е одговорност на авторот и не секогаш ги одразува ставовите на Метаморфозис, НЕД или нивните партнери.
Крадењето авторски текстови е казниво со закон. Преземање авторски текстови и фотографии од ©DRNKA.MK е дозволено само делумно и со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.
