Четиринаесет невладини организации кои работат на проблематиката за превенција на ХИВ во Македонија, се разочарани од тоа што Министерството за здравство го скратило буџетот за оваа намена за 40 проценти. Тие бараат итно коригирање на предвидениот буџет за да се овозможи непречено функционирање и стандардизирање на превентивната програма
Пишува: Мирослава Бурнс
Од невладината организација „ХЕРА“ се загрижени дека ваквата одлука на здравствените власти ќе влијае на пораст на нови инфекции од ХИВ.
Голема е опасноста од разгорување на епидемијата од ХИВ и загрозувањето на илјадници животи како резултат на одлуката на Министерството за здравство за кратење на годинешниот буџет за превенција од ХИВ од 40 отсто, велат оттаму.
Во Северна Македонија сè уште млади луѓе умираат од ХИВ, а според методологија на Европскиот центар за контрола на болестите се проценува дека дури една третина или 34 проценти од вкупниот број лица што живеат со ХИВ во земјава, не се свесни дека го имаат вирусот. Со ова Македонија значително заостанува зад просекот на светско ниво, кој за 2020 година изнесувал само 16 проценти, односно светскиот просек на лица кои не знаат дека живеат со ХИВ е 16 отсто. Глобалната цел до 2025 година е процентот на лица што не се свесни дека имаат ХИВ да се сведе на помалку од 5 проценти, што ќе доведе до драстичен пад во преносот на инфекцијата и ќе овозможи да се стави конечен крај на епидемијата на ХИВ до 2030 година.
Веќе 15 години нема позитивни на ХИВ меѓу сексуалните работници и корисниците на дроги
Парите од програмата за невладините организации се користат за превенција на ранливите групи и кај младите. Од невладините организации се децидни дека благодарение на превенцијата што се овозможува со нивна помош, здравствениот систем не само што заштедува, туку се спасуваат и животи.
Од невладината организација ХЕРА, за „Вистиномер“ велат дека официјалните статистики на Институтот за јавно здравје кој спроведува бихејвиорални студии на групи на кои им се зема крв за тестирање на ХИВ, меѓу кои и сексуални работници и корисници на дроги, покажуваат дека во овие 2 групи нема лица позитивни на ХИВ последните 15 години.
Директорката на невладината организација „ХОПС“, Хајди Штерјова Симоновиќ, исто така, посочува дека:
Доказ оти функционира превенцијата е тоа што 15 години ниту еден сексуален работник или корисник на дроги во државата нема ХИВ. Во државите каде нема програми за превенција, има експлозија на ХИВ.
Штерјова Симоновиќ вели дека човековото право на здравствена заштита за припадниците на маргинализираните заедници во земјава не е секогаш загарантирано во пракса, а сервисите на невладините организации за основна медицинска грижа се еден од начините на кои им се помага на овие луѓе кога поради стигмата и дискриминацијата не успеваат да добијат здравствена заштита во државниот систем.
Според неа лицата корисници на дроги некогаш не можат да добијат ниту преглед на матичен лекар, а од неправилното инјектирање на дрогите им се појавуваат рани. Медицинскиот сервис на ХОПС помага во третирање на тие рани, а граѓаните им веруваат на невладините организации, ги сметаат за блиски и упатени и секогаш им се обраќаат за помош.
Стравувањата на Штерјова Симоновиќ се дека со кратењето на буџетот веќе нема да може да функционираат, покрај медицинскиот сервис за најмаргинализираните, ниту другите сервиси и услуги што се нудеа досега. Таа додава дека во ризик е ставен и сервисот за социјални работници кој им помага на маргинализираните лица да добијат документи во правните лавиринти.
Дополнително, 40 проценти од вработените во ХОПС се луѓе од заедниците кои тешко би можеле да најдат друга работа ако ја загубат постоечката, повторно поради дискриминација и стигма дека, на пример, се корисници на дроги.
Невладините браат континуитет на системот за заштита од ХИВ
Четиринаесетте невладини организации имајќи ја предвид алармантната ситуација и повикувајќи се на обврските на земјата од Политичката декларација за ХИВ и СИДА на Обединетите нации од јуни 2021 година, вклучително и обврската за ставање крај на епидемијата на ХИВ, како и на обврските преземени од Владата да се обезбеди континуитет на програмите за ХИВ, бараат буџетот итно да се коригира, а Владата и Собранието да го гарантираат континуитетот на веќе воспоставениот систем за заштита од ХИВ.
Тоа значи Собранието без одложување и во целост да ги усвои измените на Законот за здравствена заштита кои се во собраниска процедура, а се однесуваат на механизмот на вклучување на здруженија во спроведувањето на здравствените програми, а Министерството за здравство да развие подзаконски акти со кои ќе ги исполни обврските од заклучоците усвоени од Владата во септември 2017 година и обврските од претходната и тековната Стратегија на Владата за соработка и развој на граѓанскиот сектор, велат од невладините организации.
Со кратењето на буџетот нема да се таргетираат антиретровиралните лекарства кои ги набавува Клиниката за инфективни болести и фебрилни состојби, но сепак, според Штерјова Симоновиќ буџетот за лицата кои веќе живеат со ХИВ, исто така, е драстично намален.
Во 2020 година, здружението СТАР-СТАР преку проект во партнерство со ХЕРА им овозможи пристап на 547 сексуални работници до услуги за ХИВ. Преку центрите и мобилните амбуланти на ХЕРА беа испорачани вкупно 2.188 услуги за ХИВ и услуги за сексуално и репродуктивно здравје на сексуални работници и вкупно 3.593 кондоми и 1.743 лубриканти беа дистрибуирани помеѓу заедницата на сексуални работници изложени на зголемен ризик од ХИВ.
Во рамки на проектот, СТАР-СТАР го објави извештајот од Истражувањето „Искуства и перцепции на сексуалните работници/-чки во Република Северна Македонија за пристапот и употребата на ХИВ превентивните методи: кондоми и пред-експозициска профилакса (ПрЕП)“. Во овој Извештај се документирани и презентирани податоците од 4 фокус групи спроведени во Скопје, Гостивар и Струмица.
СТАР-СТАР во партнерство со ХЕРА и Клиниката за инфективни болести, организираше тренинг за сензибилизација на здравствените работници за поддршка на сексуалните работници и другите маргинализирани популации во пристапот до услугите за ХИВ. На тренигот беше презентирана алатката „Воведување на сеопфатни ХИВ/СПИ програми со сексуални работници“.
И покрај тоа што благодарение на овие програми Северна Македонија 15 години одржува целосна контрола на епидемијата на ХИВ во популациите на луѓе кои инјектираат дрога и сексуалните работници, сепак буџетот е скратен за 40 проценти. Неколку од 14- те организации кои се грижат за превентивните програми се жалат дека одат на работа без пари.
Прекинувањето на услугите за ранливите групи ќе значи пораст на нови инфекции и пораст на смртни случаи поради ХИВ, а од друга страна и зголемен притисок врз клучни здравствени институции, како што се Клиниката за инфективни болести и центрите за лекување на зависности. Дури и мал пораст на епидемијата на ХИВ ќе доведе до многукратно зголемување на трошоците за лекување и здравствена грижа. Оттука, одлуката за арбитрарно кратење едноставно е лоша јавно-здравствена политика, велат граѓанските организации.
Програмите на невладините за превенција од ХИВ воспоставени од 2005 година
Услугите за ХИВ што ги нудат граѓанските организации ги воспостави Министерството за здравство од 2005 до 2017 година со поддршка од Глобалниот фонд за борба против СИДА, кој има инвестирано 25,7 милиони долари за градење на националниот одговор кон ХИВ во земјата. Тие опфаќаат теренски и стационарни услуги за анонимно ХИВ-тестирање, советување, дистрибуција на средства за превенција на ХИВ и други крвно и сексуално преносливи инфекции, дијагностика и третман на сексуално преносливи инфекции, мобилни гинеколошки услуги, поддршка на луѓето што живеат со ХИВ и луѓето што се лекуваат од зависност од дрога и други комплементарни услуги. Од 2018 година, по завршувањето на надворешната финансиска поддршка, Владата на Република Северна Македонија формално го презеде како своја обврска финансирањето на услугите за превенција на ХИВ за групите изложени на поголем ризик и во своите политики се обврза да ја гарантира одржливоста во иднина.
Од Министерството за здравство велат дека програмата за заштита на населението од ХИВ, која Министерството ја изготвува на годишно ниво, се реализира во рамки на обезбедениот буџет, утврден преку Министерството за финансии и Владата на РСМ.
Притоа, дел од средствата за реализација на активностите се од Буџетот на МЗ, а дополнителeн дел се реализираат во рамки на постојните буџети на јавните здравствени установи. Токму една од целите на оваа Програма е одржување ниска преваленца на ХИВ кај клучните популации. Воедно, потсетуваме дека здравството веќе две години се соочува со вонредна состојба со ковид-19 пандемијата и се менаџира максимално посветено во интерес на здравјето на пациентите, велат оттаму.
Директорката на Инфективната клиника доктор Милена Стевановиќ, вели дека досегашниот систем за превенција ја направи Македонија лидер во регионот за превенција на ХИВ со акцент на маргинализираните групи и дека е неодговорно да се става во ризик веќе упешно воспоставената програма и разработените исклучително корисни сервиси, на начин што ќе се намали фондот.
Доколку не се вратат нивоата на финансиски средства на потребните за одржување на програмите, невладините организации не исклучуваат да излезат на протест.
Овој напис е изработен во рамките проектот Проверка на фактите за напредокот на Северна Македонија кон ЕУ, имплементиран од Фондацијата Метаморфозис. Написот, кој е првично објавен во Вистиномер, e овозможен со поддршка на американската непрофитна фондација NED (National Endowment for Democracy). Содржината на написот е одговорност на авторот и не секогаш ги одразува ставовите на Метаморфозис, НЕД или нивните партнери.
Крадењето авторски текстови е казниво со закон. Преземање авторски текстови и фотографии од ©DRNKA.MK е дозволено само делумно и со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.
