Законите што ја регулираат работата на јавната администрацијата се коригираат со години и сè уште се предмет на делумни измени, дополнувања или целосни промени. Овие унапредувања на законските решенија одат побавно од очекуваното, се наведува во Извештајот на „Метаморфозис“ за реформите во јавната администрација. Самиот факт што толку долго се носат и никако да се донесат новите закони за административни службеници, за вработените во јавниот сектор, за висока раководна служба, како и доцнењето со реорганизацијата на државната управа, потврдуваат дека можеби основниот проблем е во политичката волја, вели експертот за јавна администрација м-р Јулијана Караи, виш истражувач при Институтот за европски политики
„Трома, непрофесионална, исполитизирана, место за вдомување на партиски кадри и симпатизери“, ова се критиките кои најчесто се упатуваат на адреса на јавната администрација. Заложбите, пак, за изградба на вистинска и професионална јавна служба, која ќе биде сервис на граѓаните, а не на власта, досега се покажаа само декларативни.
Неопходноста од реорганизација и трансформација на институциите во државната управа и јавната администрација е забележана во речиси сите досегашни извештаи на ЕУ. Последниот Извештај на Европската комисија за напредокот на државта на патот кон ЕУ, констатира дека „Северна Македонија е умерено подготвена во однос на реформата на јавната администрација“, при што се нотира дека е постигнат „одреден напредок“ во оваа сфера. Во овој документ на ЕК како нужност се посочува донесување на нови законски решенија со кои би се подобрила организацијата и функционирањето на јавниот сектор. Па во таа смисла се укажува дека:
Во наредниот период земјата особено треба:
- Да ги донесе и да ги спроведе ревидираниот Закон за административни службеници, Законот за вработените во јавните служби и Законот за висока раководна служба;
- Да го донесе и спроведе Законот за организација и работа на органите на државната управа и други поврзани закони во согласност со препораките за новата организација на органите на државната управа;
- Да обезбеди целосно спроведување на Законот за општа управна постапка.
Но, какви се состојбите сега? Што се случува и дали им некаков прогрес во изминатиот период од речиси девет месеци по објавувањето на Извештајот на ЕК (октомври 2021)?
За тоа како тече процесот на реформите во јавната администрација, м-р Јулијана Караи, виш истражувач при Институтот за европски политики, експерт за јавна администрација, укажува дека е многу важно да се стави акцент на решавање на проблемите во оваа сфера кои најдиректно ги засегаат граѓаните.
Би ги нагласила проблемите во реформата кои директно ги чувствуваат граѓаните и кои доколку се спроведат значително би им го подобриле квалитетот на животот. Притоа мислам на неефикасноста на администрацијата, квантитет наспроти квалитет на службениците во јавната администрација, неспроведување на процесот на дигитализација на секое можно ниво. Истите се недвосмислено истакнати и во Извештајот на „Метаморфозис“ за реформа на администрацијата, вели Караи.
Причината за овие проблеми, таа не ја гледа во немањето средства за спроведување, туку во немање вистинска политичка волја за нивно надминување.
Впрочем и самиот факт што толку долго се носат и никако да се донесат новите закони за административни службеници, за вработените во јавниот сектор, за висока раководна служба, како и доцнењето со реорганизацијата на државната управа, потврдуваат дека можеби основниот проблем е во политичката волја, нагласува Караи.
Со години се менуваат клучните закони за администрацијата
Законите што ја регулираат работата на јавната администрацијата се коригираат со години и сè уште се предмет на делумни измени, дополнувања или целосни промени. Овие унапредувања на законските решенија одат побавно од очекуваното, се наведува во Извештајот на „Метаморфозис“ за реформите во јавната администрација насловен како: „Администрирањето“ со администрацијата – клучен предуслов за реформите, во кој се прави пресек на состојбата со реформскиот процес од 2021 година, заклучно со 31 март 2022 година.
Законот за административни службеници (ЗАС), Законот за вработени во јавен сектор (ЗВЈС) и нацрт законот за високата раководна служба (ЗВРС) се клучните законски решенија за работата на администрацијата. Првите два се донесени уште во 2014 година, а третиот закон никогаш не бил доставен до Собранието, иако идејата за негово развивање се појави уште во 2019 година. Станува збор за законски решенија што треба да овозможат професионализација на администрацијата, подобар интегритет и заштита од корупција и непотизам, деполитизација на администрацијата и воведување, т.е. зацвртстување на мерит системот како основно начело за вработување и напредување во јавната служба.
Во Извештајот на „Метаморфозис“ за реформите во јавната администрација, како проблем во законската рамка се детектира и усогласувањето/измените на над 200 закони за да се овозможи процесот на давањето на е-услугите на граѓаните, но и да се забрза процесот на дигитализација на администрацијата.
Овој документ, исто така, посочува дека eфикасноста и отчетноста на администрацијата и натаму остануваат слаба страна на јавната администрација. Во досегашните законски решенија се вградени модели за мерење на ефикасноста, но тоа се спроведува само формално. Отчетноста, пак, како проблем треба да се реши со реорганизација на органите на државната управа, за што е неопходно донесување на нов Закон за организација на работата на органите на државната управа (ЗОРОДУ), кој последен пат бил сменет во 2019 година.
Овој напис е изработен во рамките проектот Проверка на фактите за напредокот на Северна Македонија кон ЕУ, имплементиран од Фондацијата Метаморфозис. Написот, кој е првично објавен во Вистиномер, e овозможен со поддршка на американската непрофитна фондација NED (National Endowment for Democracy). Содржината на написот е одговорност на авторот и не секогаш ги одразува ставовите на Метаморфозис, НЕД или нивните партнери.
Крадењето авторски текстови е казниво со закон. Преземање авторски текстови и фотографии од ©DRNKA.MK е дозволено само делумно и со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.
