Заменик претседателот на Владата задолжен за европски прашања, Бојан Маричиќ, во интервју за „Вистиномер“ зборува за ефектот на дезинформациите во контекст на руската инвазија врз Украина, како и за стратегиите што Република Северна Македонија ги презема за да се бори против нив. Според него, не е само македонското општество нападнато од дезинформациите, туку станува збор за светски феномен. Најчесто забележани во јавниот дискурс, според него се наративите дека „Украина ја нападна Русија“, „Западот ја предизвика војната“, „Русија нападна како одговор на заканите од НАТО“ и слични дезинформации. Маричиќ смета дека ваквите дезинформции, сепак не можат да направат голема политичка штета, зошто граѓаните ги препознаваат и не им веруваат
Пишува: Мирослава Бурнс
Господине Маричиќ, какви се ставовите на Владата на Република Северна Македонија за руските дезинформации поврзани со војната во Украина? Дали се сметаат за сериозна пречка во односите на двете земји, дали и колку пречат при исполнувањето на нашите обврски како членка на НАТО, дали тие се засилија по протерувањето на руските дипломати од земјава и, генерално, како гледа Владата на руските дезинформации во актуелниот политички момент?
– Не е само македонското општество кое се справува со дезинформациите, туку и целиот свет, бидејќи тие се глобален проблем и ниту едно општество не е имуно на нив. Демократскиот свет е под постојан напад од подземни пропагандни центри чија цел е да внесуваат страв и несигурност кај населението, да ги поткопуваат демократиите и на нечесен, манипулативен начин, на штета на јавниот интерес и добробитот на граѓаните, да шират влијанија на трети страни. Овие центри на влијанија и моќ не успеваат да ја добијат поддршката од мнозинството граѓани низ демократскиот натпревар на концепти и идеи. Владата застана одлучно да се спротиставува на дезинформациите и постојано воспоставува партнерства во оваа глобална битка, со НАТО, со Фејсбук и Гугл, со независните сервиси за проверка на факти, со домашните институции, со медиумските организации и со медиумите. На дневно ниво се справува со дезинформациите, преку својот воспоставен систем за кризни комуникации, создаден со поддршка од британската влада. Станува збор за систем преку кој во многу брз рок одредена сомнителна вест се проверува и доколку истата е лажна, веднаш се дефинираат начини и канали на реакција, со цел да се
онезвоможи натамошно ширење. Воведовме и активна транспарентност на институциите со цел точните информации постојано да бидат на дофат и очиглед на јавноста, со што се намалува просторот за маневар на дезинформаторите. Во делот на легислативата и казнувањето, разрешувањето на сомнежите за кривични дела поврзани со говор на омраза ќе прати сериозна порака и до дезинформаторите. Планот на Владата за справување со дезинформациите е широк, сеопфатен и отворен, а за нови успеси неопходно е вклучување на што е можно повеќе сојузници и поддржувачи на точните факти, на јавната и отворена презентација на аргументи.
Кои наративи и кои дезинформации, потекнати од Русија или од медиумите блиски до Кремљ ги забележувате најчесто во јавниот дискурс? Дали ги сметате за опасни и со голем капацитет за нанесување политички штети во земјава?
– Наративите како „Украина ја нападна Русија, „Западот ја предизвика војната“, „Русија нападна како одговор на заканите од НАТО“, „Путин за еден ден го освои Киев“, „Американците и Британците сакаат војна по секоја цена“, и слични дезинформации кои се ширеа низ светот дојдоа и кај нас, но истовремено се подгреа поддршката за Русија од страна на одредени проруски настроени групи, кои делуваа и делуваат главно преку групи и страници на Фејсбук. Владата се справува со ширењето на ваквите дезинформации или лажни вести со секојдневна искрена и отворена комуникација со јавноста. Ние сме во постојана комуникација со нашите партнери од ЕУ и од НАТО, координирано комуницираме и правиме сè што е во наша можност за нашите граѓани да бидат правилно информирани, односно за до нив да стасаат точни информации од релевантни извори. Не верувам дека можат да направат голема политичка штета, бидејќи граѓаните веќе ги препознаваат и не им веруваат. Анкетите со години наназад покажуваат висока поддршка за членство на земјава во ЕУ, така што наративите кои доаѓаат од центри на лажни вести не го добиваат нивното посакувано пласирање и доверба, туку напротив, ја прават јавноста поселективна кон информациите.
Дали забележувате наративи кои ја користат актуелната инвазија врз Украина за да нè оддалечат од НАТО и од нашиот пат кон ЕУ, наративи преку кои од Северна Македонија се бара да направи избор меѓу Западот и Русија, при што Русија се претставува како „братска“, словенска, православна земја, додека на Западот и неговите институции, во кои земјава е членка или кон кои традиционално се стреми, му се придаваат секакви негативни епитети со цел тој да се оцрни, го претставуваат како далечен и туѓ, со цел да се креира одбивност на граѓаните кон западните полити, вредности и демократски достигнувања?
– Дезинформациите ја поткопуваат довербата на граѓаните во демократијата и демократските институции и претставуваат голем предизвик за европските демократии и општества. Затоа треба да ги решаваме во согласност со европските вредности и слободи. Владата е посветена на спроведување европски реформи и тоа го прави успешно последниве 5 години. Приближувањето на европските стандарди и вредности до нашите граѓани е целта која си ја поставивме и постојано работиме во таа насока, со тоа јасно дефинирајќи ја европската иднина на земјата. Целта не е ниту да се оцрни Русија, туку да се обезбеди контролиран проток на информации до нашата јавност и тоа не од аспект на цензура, туку напротив, од аспект на овозможување на проток на релевантни и точни информации со кои правилно ќе биде информирана јавноста за она што навистина се случува, не само во Украина туку воопшто, во Европа и светот.
Колку сте задоволни од спроведувањето на Планот за одлучна акција против ширење дезинформации и против напади врз демократијата кој го предложи претходната Влада пред речиси две години? Дали сметате дека на тој план сега веќе му се потребни дополнувања, особено со оглед на новонастаната ситуација со војната во Украина? Или, пак, сметате дека активностите на овој план треба да бидат координирани на меѓународно ниво во соработка со западните партнери? Има ли такви инцијативи или заеднички акции меѓународно ниво во моментов во кои е вклучена и Северна Македонија?
– Задоволен сум, но секогаш може подобро кога станува збор за имплементација. Планот мора да се надоградува и приспособува на предизвиците кои ги носи новото време. Веќе се реализирани голем број од мерките предвидени во планот, а ќе поттикне соработка со Европската Комисија и ќе побара вклучување во системот за брзо предупредување за ширење на дезинформации (Rapid Alert System), со цел размена на информации околу содржината и темите на кампањите за дезинформации низ Европа. Дополнително, вклучени сме во неколку регионални проекти за справување со дезинформации. И понатаму оваа Владата продолжува да ја поддржува секоја активност којашто до доаѓа од граѓанскиот сектор бидејќи ова е заедничка борба против организирани обиди кои имаат за цел поткопување на демократските процеси.
Целта не е да се оцрни Русија,
туку да се овозможи проток на релевантни и точни информации за она што навистина се случува,
не само во Украина туку воопшто, во Европа и во светот
Како тече спроведувањето на санкциите кон Русија во моментов? Има ли напади, притисоци, дезинформации или лажни наративи на овој план, преку кои се бара нивно ублажување или укинување?
– Од самиот почеток на агресијата во Украина, Владата ја усогласи целосно политиката со надворешната политика на ЕУ и тука не оставивме простор за дилема, јасно застанавме на страната на ЕУ како земја кандидатка за полноправно членство. Стоиме заеднички во санкциите спрема Русија во целост. Од аспект на информациите, Северна Македонија рамо до рамо со сојузниците успеа да ја исклучи „РашаТудеј“ од својот етер. Антидемократската пропаганда не може долго да опстои бидејќи не се темели на вистини, а од друга страна нашите граѓани веќе се изморени од наративи кои очигледно не носат пријателска клима туку имаат деструктивни цели.
Претставуваат ли руските дезинформации и наративи опасност за европските перспективи на Северна Македонија и лично, сметате ли дека дезинформациите за војната во Украина лесно допираат до македонскиот граѓанин и го залажуваат?
– Европската перспектива на Северна Македонија е јасно дефинирана, Владата прави се што е во нејзина моќ да ја одржи и покрај одлуките во рамки на политиката на проширување на Унијата кои ни отежнаа во одржувањето на кредибилитетот и довербата меѓу граѓаните во ЕУ како наш партнер. Тоа дека дезинформациите за војната во Украина лесно допираат до македонскиот граѓанин за жал е точно, но не верувам дека го залажуваат, бидејќи веќе реков дека нашите граѓани имаат можност да селектираат информации и сметам дека и ги препознаваат лажните, а од друга страна имаат пристап и до релевантни извори од кои можат да се информираат.
Разни анкети на јавното мислење во земјава во изминативе година-две покажуваат многу попозитивни ставови кон Русија (па и кон Кина), донекаде и поддршка за членство во Евроазиска унија на чело со Русија и слично. На што се должи ова и работи ли Владата на зголемувањето на довербата во насока на влез во ЕУ?
– Јас лично не верувам дека граѓаните избираат други опции освен европската. Сметам дека и ваквите анкети се дел од обидите за искривување на вистинската слика и дезинформирање, па дури и манипулација со јавноста. Анкетите за поддршка на европската перспектива и членство во ЕУ од друга страна покажуваат висока поддршка од страна на граѓаните за Унијата, иако разочараноста од долгото чекање на датум за старт на преговорите е очигледно. Од таа причина, ова вероjатно се должи на очајни обиди од повеќе страни за намалување на високата доверба која Владата ја ужива од страна на граѓаните и нивната поддршка на она што го правиме – европски реформи за подобар живот, приближување кон европските стандарди и просеци во насока на обезбедување полноправно членство во ЕУ.
Дали генералната надворешна политика на Северна Македонија насочена кон членство во ЕУ останува непроменета или пак е загрозена од руските дезинформациски наративи?
– Секако дека останува непроменета, несериозно би било Владата да потклекне на руските дезинформациски наративи кога толку интензивно и посветено работевме на евроинтеграциските процеси и сè уште работиме.
Дезинформациите за војната во Украина,
за жал лесно допираат до македонскиот граѓанин,
но не верувам дека го залажуваат
Во изминативе два и пол месеци, колку што трае војната во Украина, во медиумите во земјава може да се слушне терминологија која ја употребува Кремљ и која ги отсликува ставовите и политиките на Кремљ. Па, така, наместо да се каже „инвазијата врз Украина“ или „војната во Украина“ се вели „специјалната операција на руските сили во Украина“, еден од двата сепаратистички украински региони на истокот од земјата, Доњецк, се нарекува „Народната Република на Доњецк“ и слично. Што мислите за употребата на ваквите термини во централните информативни емисии на овие медиуми?
– Па добро, ние сме пред сè демократска земја со висок степен на слобода на медиумите – ова беше потврдено од страна на светски рангирања на престижни агенции. Според Светскиот индекс за слободата на медиумите на Репортери без граници, Северна Македонија бележи скок од 33 места за 2021. Слободата на изразување е гарантирана во земјава, иако очигледно е дека се злоупотребува од одредени центри за да се искриви сликата, конкретно за војната во Украина. Овде сметам дека самите медиуми треба да ги преиспитаат наративите и изворите од кои ги добиваат информациите и да им овозможат на граѓаните објективно и точно информирање. Во спротивно и самите ризикуваат да ги изгубат своите гледачи, бидејќи не можете да опстоите долго и да одржувате поддршка која се базира на неточни информации.
Не сите соседни земји се членки на НАТО, па ни кандидати за членство во НАТО, а не сите се и членки на ЕУ. Во некои од соседните земји има сериозни и важни политички структури кои се целосно настроени кон Русија и ја поддржуваат инвазијата врз Украина. Таквите соседни земји имаат моќни медиумски сектори, кои имаат влијание и чии медиуми се конзумираат и на територијата на Северна Македонија. Не е мал бројот на оние кои отворено ја величаат и поддржуваат инвазијата врз Украина и политиките на Кремљ. Колкаво е влијанието на медиумите од соседните земји во ширењето на руските дезинформации во Северна Македонија?
– Ние активно работиме на унапредување на односите и соработката со соседните земји, тие се наши соседи и треба да имаме искрени и пријателски односи. Иницијативата „Отворен Балкан“ во тој контекст е од големо значење за целиот регион и претставува придонес во регионалната соработка на државите, преку имплементацијата на европски вредности во регионот. „Отворен Балкан“ придонесува кон продлабочување на соработката, со отворање можности за поголема регионална конкурентност на европскиот пазар и на други светски пазари и во делот на привлекувањето странски инвеститори, но од друга страна ни овозможува на Владите кои сме заедно во иницијативата да размениме информации и во аспектот на информирањето на граѓаните. Позицијата на одредени политички структури во регионот не мора да значи опасност или закана и за Северна Македонија, бидејќи кај нас ситуацијата не е таква. Ние остануваме посветени на нашите стратешки приоритети и со посветеност и волја на Владата за справување со ваквите предизвици верувам дека нема да дојдеме во ситуација на ширење на руските дезинформации во голем обем. Достапноста до медиумите од соседните земји има влијание, но сметам дека не е пресудна.
Сите коментари и забелешки поврзани со овој и другите написи на Вистиномер, барањата за корекции и појаснувања, како и предлозите за проверка на изјавите на политичарите и ветувањата на политичките партии, можете да ги доставите преку овој формулар
Крадењето авторски текстови е казниво со закон. Преземање авторски текстови и фотографии од ©DRNKA.MK е дозволено само делумно и со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.
